Synowa wieszcza, matka prezydenta

20 kwietnia 1868 roku w podkrakowskich Krzeszowicach odbył się ślub 18-letniej Róży Potockiej (na zdjęciu)z Władysławem Krasińskim, którego ojcem był autor "Nie-Boskiej komedii", wielki poeta Zygmunt Krasiński. Mariaż połączył dwa znakomite rody, nie miał jednak szczęśliwego finału.

Władysława i Różę łączyło bardzo bliskie pokrewieństwo.  Jego  matka,  Eliza  hrabina  Branicka,  żona  wieszcza,  która  całymi latami  z  godnością  znosiła  romans  męża z  Delfiną  Potocką,  była  rodzoną  siostrą matki Róży, Katarzyny z Branickich. Ślub ciotecznego rodzeństwa zaaranżowały obydwie familie, mimo że jeszcze nim do niego doszło,  wiadomo  było  o  poważnej  chorobie pana młodego. Cierpiał na dziedziczną u Krasińskich gruźlicę, która wówczas nieomal równała się wyrokowi śmierci.

Ojciec Róży, hrabia Adam Józef Potocki, jeden  z  najzamożniejszych  Polaków  tamtej  epoki,  był  wnukiem  słynnego  pisarza Jana Nepomucena Potockiego. Po dziadku i ojcu odziedziczył pokaźny majątek, którego częścią były m.in. dobra staszowskie. Adam zniósł w nich pańszczyznę i oczynszował chłopów, ale zasłynął głównie jako pomysłodawca zakończonego fiaskiem eksperymentu społecznego, mającego zachęcić Żydów do pracy na roli.

Grupę wybrańców hrabia  Potocki  osadził  na  folwarku  Adamówka pod Staszowem, darował im budynki i wszelki sprzęt niezbędny do uprawy pól. Osada przetrwała sześć lat, do chwili, gdy okazało  się,  że  jej  mieszkańcy  wyprzedali zupełnie całe mienie.

Władysław Krasiński był potomkiem familii, która na równi z Potockimi zaliczała się do wierchuszki polskiej arystokracji. Jej przedstawiciele  piastowali  najważniejsze urzędy w państwie już za czasów panowania Wazów.

W 1760 roku Franciszka z Krasińskich została morganatyczną żoną królewicza Karola Krystiana Wettyna, syna króla Augusta III Sasa. Dziadkiem Władysława, po którym mąż Róży oddziedziczył drugie imię, był generał Wincenty Krasiński - człowiek legenda, bohater wojen napoleońskich. To jego tuż przed  swoim  ostatecznym  upadkiem  cesarz  mianował  dowódcą  wszystkich  wojsk polskich  na  terenie  Francji.

Po  abdykacji Napoleona Krasiński przeprowadził wielką rzeszę żołnierzy z powrotem do kraju. Późniejsze lata położyły się jednak cieniem  na  pełnej  wojennej  chwały  biografii generała.  Błyskawicznie  zmienił  orientację  i  stał  się  lojalnym  podwładnym  cara.

Z długiej listy chrzcielnych imion swojego jedynego syna, przyszłego poety i wieszcza, wykreślił  wówczas  drugie  w  kolejności  - Napoleon. Cesarzowi Francuzów zawdzięczał Wincenty Krasiński rozległą majętność ziemską, której centrum stanowiła wieś Opinogóra.

W 1844 roku, sędziwy już generał ustanowił ordynację  opinogórską,  chcąc  w  ten  sposób  uchronić  rodzinną  fortunę  przed  hulaszczym trybem życia Zygmunta. Zgodnie z wolą fundatora, z dziedziczenia ordynacji były wyłączone kobiety i w razie wymarcia jego potomków w linii męskiej, gigantyczne latyfundium miało przejść na dalszych krewnych.  Kolejni  ordynaci  zobowiązani zostali do utrzymania bogatej w zbiory Biblioteki Krasińskich w Warszawie i jej stałego powiększania. Była to wówczas jedna z  najzasobniejszych  w  kraju  prywatnych kolekcji książek. (...)

Rafał Staszewski

Więcej w papierowym wydaniu "TN".