Złote półwiecze Ireny

Osoby interesujące się historią gospodarczą niemal zawsze przywołują XIX-wieczną Łódź, jako symbol narodzin ery przemysłowej na ziemiach polskich. Zapominają, że jedną z pierwszych w Królestwie Polskim nowoczesnych hut zbudowano tuż za Sanem, kilka lat po powstaniu listopadowym.

Osada  fabryczna,  która  powstała  w  latach  30.  XIX  wieku  obok  budujących  się zakładów  żelaznych  pod  Zaklikowem, była  jakby  żywcem  przeniesiona  z  linorytów  przedstawiających  epizody  dotyczące przemysłowego zagospodarowywania Stanów Zjednoczonych czy rozbudowy angielskich miast. Nowa fabryka, a przy niej nowe domy dla pracowników - taki obrazek był nieodłącznym  towarzyszem  światowej  rewolucji przemysłowej.

W Irenie, bo tak na cześć żony właściciel fabryki, hr. Henryk Łubieński, nazwał budującą się osadę, postawiono na początek wzdłuż nowej drogi 40 domów, w których zamieszkało  90  osób.  Wśród  pierwszych pracowników znaleźli się Anglicy i Niemcy, którzy uczestniczyli w rozruchu huty, a później szkolili polskich robotników.

Jak pisze dr Waldemar Plennikowski,  wieloletni  pracownik  naukowy WSHP w Sandomierzu i prezes Stowarzyszenia Kulturalno-Społecznego Ziemi Zaklikowskiej im. A. Nagórskiej,  dzieje  Ireny  są  ściśle  związane  z  postacią  ziemianina,  finansisty i działacza gospodarczego - hr. Łubieńskiego, który, piastując w latach 1832-1842 stanowisko prezesa Banku Polskiego, był rzecznikiem aktywnej roli państwa w  rozwijaniu  handlu  i  przemysłu.  "Jako czołowy przedstawiciel nowo rodzącej się burżuazji  w  Królestwie  Polskim  i  główny dysponent  funduszy  Banku,  świadomie realizował  politykę  przepływu  środków skarbowych  w  ręce  kapitału  prywatnego, inwestującego w przemysł" - podkreśla dr Plennikowski.

W  Irenie  zastosowano  bardzo  nowoczesny proces usuwania z surówki żelaza domieszek przez ich utlenianie w piecach płomiennych - od nazwiska angielskiego wynalazcy nazywanego procesem pudlingowania.  Warto  podkreślić,  że  pierwszą na  ziemiach  polskich  pudlingarnię  uruchomiono  w  1828  r.  w  Hucie  "Baildon" na  Górnym  Śląsku,  dziesięć  lat  później podobna ruszyła właśnie w Irenie pod Zaklikowem. (...)

Piotr Niemiec

Więcej w papierowym wydaniu "TN".