Grób "Mnicha" odnaleziony?

10 kwietnia 1951 roku w kieleckim więzieniu przy ulicy Zamkowej wykonany został wyrok śmierci na 21-letnim Ludwiku Machalskim ps. Mnich ze Staszowa (na zdjęciu), stojącym na czele rozbitej przez UB organizacji niepodległościowej, mającej zakonspirowaną kwaterę w lasach golejowskich.

Tuż przed obchodami Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych, członkowie kieleckiego Stowarzyszenia Ochrony Dziedzictwa Narodowego oznaczyli krzyżem i stosowną tablica miejsce domniemanego pochówku Machalskiego.

Mało znane wcześniej losy "Mnicha" i jego grupy  opisała  w  wydanej  niedawno  książce "O  sprawiedliwy  wymiar  kary" Krystyna Bień-Orlicz, cioteczna siostra Ludwika Machalskiego, która - jak sama mówi - materiały  na  temat  niepodległościowej  działalności krewnego  gromadziła  przez  kilka  lat.  Choć autorka  nie  jest  historykiem,  jej  praca  uzyskała  wyróżnienie  w  organizowanym  przez Polską Akademię Nauk i Fundację im. Jadwigi Chylińskiej konkursie na najlepszą książkę poświęconą powojennej konspiracji w Polsce.

Ludwik  Machalski  urodził  się  23  sierpnia 1929 roku w Jaśle, ale całe dzieciństwo spędził  w  Staszowie,  który  był  rodzinnym miastem jego ojca, Leopolda. Matka - Ludwika z Bieniów - pochodziła z nieodległej Ossali i była rodzoną siostrą Adama Bienia, późniejszego  ministra  i  więźnia  Łubianki, sądzonego w "procesie szesnastu".

Po przeprowadzce do Staszowa Leopold Machalski  prowadził  warsztat  rymarski, a potem również sklep ze swoimi wyrobami, który  mieścił  się  w  budynku  zabytkowego ratusza pośrodku Rynku.

Ludwik przed wojną uczęszczał do szkoły  powszechnej  w  Staszowie,  a  w  czasie okupacji uczył się na tajnych kompletach. Gdy po przejściu frontu w Strużkach pod Osiekiem utworzone zostało Wiejskie Gimnazjum  Koedukacyjne,  kontynuował  tam naukę. W lipcu 1945 roku zdał małą maturę i wyjechał kształcić się dalej w kieleckim LO im.  Jana  Śniadeckiego.  Studia  rozpoczął w Krakowie, na Akademii Handlowej, jednak bardzo szybko przeniósł się na Politechnikę Łódzką, by po niedługim czasie znowu zmienić  adres  na  Wietrzno  k.  Koszalina, gdzie zapisał się na kurs traktorzystów.

Jest  wielce  prawdopodobne,  że  częste przeprowadzki  miały  związek  z  działalnością  konspiracyjną,  w  którą  już  wtedy  się zaangażował.

Kiedy  dokładnie  powstała  organizacja "Mnicha"? Z dostępnych źródeł wynika, że było  to  wiosną  1950  roku.  Swego  rodzaju mentorem Ludwika, od początku wiedzą-cym  o  jego  zamiarach  i  udzielającym  mu wskazówek,  był  mieszkający  w  Warszawie jego stryj Jan Machalski ps. Gryf, przedwojenny urzędnik Ministerstwa Skarbu, a potem oficer Podziemia. (...)

Rafał Staszewski

Więcej w papierowym wydaniu "TN".