Wojciech Kossak miał syna w Łoniowie

Ta historia znana jest tylko nielicznym. W książkach poświęconych dziejom podsandomierskiej miejscowości, leżącej przy skrzyżowaniu dwóch dróg krajowych, próżno szukać o  niej śladu. A  jednak była ona faktem, który 135 lat temu wywołał prawdziwe  trzęsienie ziemi i zburzył domowy spokój hrabiowskiej familii Moszyńskich - właścicieli dóbr Łoniów.

Eklektyczny pałacyk, rozlokowany na  wzgórzu, tuż obok starego, pamiętającego  czasy Jagiellonów, kościoła św. Mikołaja, to  jedyna już dziś pamiątka po łoniowskiej linii  Moszyńskich, która wygasła w  2000 roku,  wraz z bezpotomną śmiercią Piotra Moszyńskiego. Jego rodzony brat Emmanuel, figurujący w  dokumentach jako ostatni przedwojenny dziedzic Łoniowa, zginął śmiercią  żołnierza pod Monte Cassino.

Moszyńscy herbu Nałęcz byli średnio zamożną rodziną szlachecką, która w  latach  trzydziestych XVIII wieku niespodziewanie  i w iście błyskawicznym tempie awansowała  do rangi magnaterii. Stało się to za sprawą mariażu Jana Kantego Moszyńskiego  (ochrzczony w Sandomierzu 6 października  1696 roku), z  naturalną córką Augusta II  Sasa i  słynnej hrabiny Cosel - Fryderyką  Aleksandryną. Król August, uznając Fryderykę za swoje dziecko, nadał jej tytuł hrabiowski, uczyniwszy przy tym bezprecedensowe zastrzeżenie, że: "ma on przechodzić  nie tylko na jej dzieci w małżeństwie zrodzone, ale też na ich spadkobierców i potomków  oraz krewnych prawowitych obojga płci".  Z małżeństwa Jana Kantego z córką monarchy przyszło na świat dwóch synów: August Fryderyk i Fryderyk Józef. Obaj zrobili  gigantyczne kariery na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego i zgromadzili potężną  fortunę, która później stała się w  znacznej  części fundamentem późniejszego bogactwa  i pozycji społecznej Moszyńskich z Łoniowa.

W historycznych archiwach zachowała się  informacja, że dobra łoniowskie własnością  tej rodziny stały się dokładnie 24 stycznia 1754  roku, kiedy to Stanisław Moszyński (syn Marcina, urodzonego w Ossolinie w roku 1648),  nabył je od wojewody kijowskiego Stanisława  Potockiego. Wnuk Stanisława Moszyńskiego,  Ignacy Hilary poślubił w roku 1814 Fryderykę Moszyńską - prawnuczkę wspomnianego  wcześniej Jana Kantego. Syn Ignacego, Piotr,  został niedługo potem mężem rodzonej siostry Fryderyki, Joanny hrabiny Moszyńskiej.  W  ten sposób splotły się losy dwóch linii,  mającej już wówczas wysoki status, familii.  Odtąd Łoniów stać się miał głównym majątkiem Moszyńskich i pozostał nim aż do końca  okupacji i nastania władzy ludowej.

W  miejscu starego drewnianego dworu, który powstał jeszcze w  XVIII wieku,  syn Piotra, Jerzy Moszyński, który z  polecenia ojca od wiosny 1870 roku zaczął administrować rodzinnym majątkiem, kazał  wybudować pałacyk w  typie willi włoskiej,  który zaprojektował Antoni Łuszczkiewicz.  Powstała rezydencja była jedną z  najpiękniejszych wówczas siedzib szlacheckich na  Sandomierszczyźnie. Jerzy zamieszkał w niej  z żoną Stefanią, córką Zdzisława z Cielczy  Cieleckiego.

Małżeńskie perypetie hrabiowskiej pary będą główna osią tej opowieści.

Więcej w papierowym wydaniu "TN".