Około 50 rękopisów znajdujących się w zbiorach Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu zostało w tym roku poddanych konserwacji. Najstarszy zabytek pochodzi z XIV wieku. 

[FOTORELACJA]8230[/FOTORELACJA]

Najcenniejszym z odnowionych i zabezpieczonych zabytków jest rękopis zawierający Dekretały Grzegorza IX, czyli przepisy prawa kanonicznego zebrane przez katalońskiego prezbitera i generała zakonu dominikanów Rajmunda z Penyafortu. Zbiór ten ogłoszony został przez papieża Grzegorza IX 5 sierpnia 1234 roku.

– Odnowiony egzemplarz to bogato iluminowany manuskrypt średniowieczny z XIV wieku, wykonany na pergaminie, oprawiony w drewniane okładziny powleczone białą skórą, z mosiężnymi guzami – mówi ks. dr Piotr Tylec, dyrektor Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu.

W rękopisie można odnaleźć liczne komentarze na marginesach. Ostatni taki wpis pochodzi z XVIII wieku, co wskazuje na to, że z księgi długo korzystano. Z tego też powodu była mocno bardzo zniszczona. Prace polegały między innymi na odnowieniu oprawy i wyprostowaniu pozaginanych kart.

W ramach tego samego programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zabiegom konserwatorskim poddano dokumenty pergaminowe związane z działalnością kościelną na ziemi sandomierskiej. Pierwszy z nich, datowany na 1418 roku, sporządzony został w Sandomierzu. Zawiera informację o tym, że dziekan sandomierski Eliasz poleca ogłosić klątwę na Dobkę Kobyłę z Tuszyna, w sporze z opatem cystersów z Wąchocka Gotfrydem. Drugi z dokumentów wystawił opat cysterski z Koprzywnicy Mikołaj w 1420 roku jako potwierdzenie sprzedaży sołectwa w Nagnajowie Świętosławowi za 30 grzywien krakowskich. Trzeci z pergaminów choć sporządzony został w Krakowie dotyczy erygowania bractwa Świętego Różańca w Koprzywnicy. Dokument ten sygnowany jest przez Fryderyka, biskupa elekta krakowskiego w 1490 roku.

Jak podkreśla ks. dr Piotr Tylec, wszystkie z tych dokumentów mają pieczęcie. – Jest to rzadkość w zbiorach rękopiśmiennych Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu. Pieczęcie były często odcinane, w XIX wieku chętnie je kolekcjonowano, a część uległa zniszczeniu. Dokument dotyczący Bractwa Różańcowego w Koprzywnicy zawiera aż pięć pieczęci – zauważa dyrektor książnicy.

Całkowity koszt tego zadania wyniósł 125 tys. zł, z czego wartość dofinansowania stanowiła kwotę 100 tys. zł.

Kolejne zadania konserwatorskie Biblioteka Diecezjalna przeprowadziła w ramach ministerialnego programu „Ochrona zabytków”. Dokonano renowacji średniowiecznych manuskryptów i zabytkowych rękopisów nowożytnych. Pełną konserwację przeszedł fragment anonimowego komentarza do listów św. Pawła. Konstrukcja tej księgi była mocno uszkodzona, a część tekstu rozmyta. Drugi z manuskryptów, który przeszedł pełną renowację, zawiera średniowieczne kazania. Ten wolumin był silnie zdeformowany – jego grzbiet uległ poważnemu wygięciu, dodatkowo nie miał on oprawy, a niektóre karty były mocno zabrudzone.

Prace przy tych dwóch zabytkach obejmowały dezynfekcję, oczyszczenie kart, wzmocnienie struktury papieru, ustabilizowanie konstrukcji, rekonstrukcję opraw oraz wykonanie pudeł ochronnych. Trzeci manuskrypt, który również zawierał homilie z XV wieku, uległ częściowej destrukcji w postaci wżerów atramentowych. Dalszą korozję atramentową zatrzymano poprzez odkwaszenie kart. Całkowity koszt tego zadania wyniósł 103 567 zł, z czego wartość dofinansowania stanowiła kwotę 102 tys. zł.

Drugie przedsięwzięcie objęło natomiast 36 zabytkowych rękopisów nowożytnych, wśród których są zbiory rozważań teologicznych i filozoficznych, traktaty i podręczniki naukowe oraz modlitewniki. Woluminy te poddano konserwacji zachowawczej, czyli dezynfekcji, oczyszczeniu, wzmocnieniu oraz interwencyjnej renowacji. Całkowity koszt wyniósł 80 430 zł, z czego wartość dofinansowania stanowiła kwotę 78 000 zł.

Ponadto Biblioteka Diecezjalna w Sandomierzu po raz pierwszy przeprowadziła prace w ramach programu Wspieranie Działań Archiwalnych, prowadzonego przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Pełnej konserwacji poddane zostały dwie takie księgi – ochrzczonych oraz zaślubionych z lat 1599-1634. Były one w bardzo złym stanie. W tym przypadku wsparcie finansowe wyniosło 46 800 zł, przy całkowitych kosztach 52 tys. zł.

Wszystkie obiekty poddane pełnej konserwacji można obejrzeć na specjalnie przygotowanych wystawach w Muzeum Diecezjalnym oraz Bibliotece Diecezjalnej w Sandomierzu. Rękopisy te będą eksponowane do końca marca przyszłego roku.