Słynne średniowieczne szachy sandomierskie można zobaczyć w Zamku Królewskim na stałej ekspozycji. - Zdecydowaliśmy się prezentować je tak, jak inne muzea pokazują swoje największe skarby - powiedział dr Mikołaj Getka-Kenig, dyrektor Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.   

Dotychczas oryginał szachów był pokazywany w siedzibie Muzeum Okręgowego tylko okazjonalnie. Obecnie zabytek można zobaczyć w niewielkiej sali ekspozycyjnej na parterze zamku, na wystawie zatytułowanej "Dziedzictwo sandomierskie". Umieszczony jest w specjalnej pancernej gablocie, w której utrzymywana jest odpowiednia wilgotność.

- Mamy nadzieję, że szachy będą teraz jeszcze bardziej kojarzone z naszym muzeum, ale także z Sandomierzem, ponieważ stanowią nasze sandomierskie dziedzictwo. Jest to wyjątkowy zabytek również w skali międzynarodowej - podkreślił Mikołaj Getka-Kenig.

Szachy pochodzą z XII lub początku XIII wieku. Jest to jeden z najstarszych zachowanych, prawie kompletnych średniowiecznych zestawów bierek szachowych w Europie, brakuje w nim tylko trzech pionków. Zrobiono je z poroża jelenia. Wykonane są w stylistyce arabskiej. W związku z zasadami Koranu, zabraniającymi realistycznego przedstawiania istot żywych, nie ma w nich przedstawień nawiązujących do ludzkich postaci.  Figury są niewielkie, ich wysokość nie przekracza 25 milimetrów, co wskazuje na to, iż tworzyły one zestaw podróżny. Szachy odkryte zostały przypadkowo w 1962 roku, podczas badań wykopaliskowych, prowadzonych na Wzgórzu Staromiejskim w Sandomierzu przez Eligię i Jerzego Gąssowskich, archeologów z Polskiej Akademii Nauk. Znajdowały się w półziemiance. Skąd pochodzą, w jaki sposób dostały się w ręce mieszkańców sandomierskiej osady, czy ich posiadacze znali reguły królewskiej gry - te kwestie pozostają niewyjaśnione.

Do grudnia 2018 roku zabytek był własnością Instytutu Historii Kultury Materialnej w Warszawie, później Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. W Sandomierzu pozostawał w depozycie. Trzy lata temu przeszedł na własność Muzeum Okręgowego. W ubiegłym roku zestaw był pokazywany na wystawie czasowej. Następnie wrócił do sejfu. Kopię szachów można było obejrzeć na ekspozycji archeologicznej.

Jak zapowiedział dyrektor instytucji, planowane jest wydzielenie w Zamku Królewskim miejsca, przeznaczonego wyłącznie dla tego cennego zabytku. Muzeum zapowiedziało również szerszą promocję swojego skarbu.

- Zdajemy sobie sprawę z tego, że wizerunek szachów jest bardzo wartościowy, dlatego zależy nam na tym, żeby pamiątki z nimi związane były wysokiej jakości. Chcielibyśmy stworzyć kopię, którą będzie można kupić jako zestaw do gry w domowym zaciszu - poinformowała Anna Boroń, kierownik działu promocji i edukacji sandomierskiego muzeum.