Dawna sandomierska synagoga zmieni przeznaczenie?

Pojawił się pomysł, aby w dawnej synagodze, w której obecnie mieści się Archiwum Państwowe, stworzyć muzeum poświęcone historii sandomierskiej gminy żydowskiej. Władze miasta zastrzegają: najpierw trzeba znaleźć odpowiednie lokum dla archiwistów.

O idei mówi się w kręgach miejskich. Na potrzebę stworzenia stałej ekspozycji poświęconej historii Żydów sandomierskich zwracają uwagę również muzealnicy.

– Sandomierska gmina żydowska była w przeszłości jedną z największych w Polsce. Do dziś przyjeżdżają do nas wycieczki z Izraela, które chcą zobaczyć wnętrza dawnej bożnicy, gdzie zachowały się m.in. piękne polichromie. Niewątpliwie synagoga mogłaby stać się ważnym elementem naszej oferty turystycznej – podkreśla burmistrz Paweł Niedźwiedź.

Jak dodaje, sprawa wymaga uzgodnień z Archiwum Państwowym. Instytucji tej trzeba zapewnić inne lokum. – Jeśli udałoby się znaleźć odpowiednie pomieszczenia, miasto mogłoby rozpocząć rozmowy na temat ewentualnej przeprowadzki oraz wystąpić do Skarbu Państwa o przekazanie budynku w formie darowizny – wyjaśnia burmistrz.

Przyznaje jednocześnie, że w miejskich budynkach szkolnych robi się coraz więcej wolnej przestrzeni, co może pomóc w znalezieniu nowej siedziby dla archiwum.

– Uważam, że cała starówka nie powinna być miejscem dla urzędów. Myślę tu również o urzędzie miejskim. Ta przestrzeń powinna służyć mieszkańcom i turystom. Brakuje tu miejsc parkingowych, a budynki trudno dostosować do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Dlatego dobrze byłoby przenieść instytucje urzędowe poza starówkę – mówi Paweł Niedźwiedź.

Synagoga została zbudowana w 1768 roku w miejscu wcześniejszej, wzmiankowanej już w 1418 roku, być może równie starej jak na krakowskim Kazimierzu – sandomierska gmina żydowska otrzymała przywilej królewskiej opieki od Kazimierza Wielkiego równocześnie z  tamtą. Budowla, wzniesiona z cegły w stylu późnobarokowym, w XIX wieku została rozbudowana o dom gminy żydowskiej (kahał). Remonty prowadzono m.in. w latach 1872, 1911 i 1929. W czasie II wojny światowej synagoga została zdewastowana przez okupantów niemieckich.

Po remoncie w latach 70. XX wieku przeznaczono ją na siedzibę Archiwum Państwowego, które przechowuje akta Sandomierza od XVI wieku oraz archiwalia z terenu dawnego województwa tarnobrzeskiego z XIX wieku.

We wnętrzu zachowały się polichromie z XVIII–XIX wieku, częściowo przemalowane na początku XX wieku. Najstarszy fragment, pochodzący z XVIII wieku, znajduje się na środkowym przęśle ściany wschodniej. Przedstawia sceny biblijne. Dodatkowo zachowały się znaki zodiaku oraz kaligrafie hebrajskie.

Do sali modlitw prowadzi gotycki portal z XIV–XV wieku, pochodzący z sandomierskiego zamku wysadzonego przez Szwedów w 1656 roku, z którego ocalało jedynie skrzydło zachodnie.